ภาคผนวก:รายการคำราชาศัพท์

เพื่อให้เข้าใจลำดับคำราชาศัพท์ ควรเข้าใจลำดับพระราชวงศ์ (และเทียบเท่า) ดังนี้

ลำดับ ๑)

• พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
• พระบาทสมเด็จพระบรมราชินีนาถ
• (สมเด็จพระสังฆราช)

ลำดับ ๒)

• สมเด็จพระราชินี
• สมเด็จพระราชชนก, สมเด็จพระราชชนนี
• สมเด็จพระยุพราช
• สมเด็จพระบรมราชกุมาร, สมเด็จพระบรมราชกุมารี

ลำดับ ๓)

• สมเด็จเจ้าฟ้า

ลำดับ ๔)

• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ, พระองค์เจ้า ซึ่งเป็นพระราชโอรส พระราชธิดา ในพระเจ้าอยู่หัวทุกรัชกาล

ลำดับ ๕)

• พระเจ้าวรวงศ์เธอ, พระองค์เจ้า ทั้งที่ทรงกรมและไม่ทรงกรม

ลำดับ ๖)

• พระวรวงศ์เธอ, พระองค์เจ้า ที่ไม่ทรงกรม

ลำดับ ๗)

• หม่อมเจ้า

ใช้บ่อย

เกิด

• ทรงพระราชสมภพ (พระราชา, พระราชินี, พระบรมราชชนนี, พระยุพราช, พระบรมราชกุมาร, พระบรมราชกุมารี)
• ประสูติ, สมภพ (พระราชวงศ์ )

( ข้อยกเว้น วันเกิด เฉพาะสำหรับ พระเจ้าอยู่หัว, สมเด็จพระราชินี ใช้ วันพระบรมราชสมภพ )

ป่วย

• ทรงพระประชวร (พระราชา)
• ประชวร (เจ้านาย พระราชวงศ์ , พระสังฆราช)
• อาพาธ (พระ, เณร)

ตาย

• สวรรคต (พระเจ้าอยู่หัว, พระราชินี, พระบรมราชชนนี, พระยุพราช, พระบรมราชกุมาร, พระบรมราชกุมารี, พระบรมราชวงศ์ที่ได้รับพระราชทานฉัตร ๗ ชั้น)
• ทิวงคต (พระยุพราช, เจ้าฟ้าที่ได้รับเฉลิมพระยศพิเศษ, พระราชาต่างประเทศ)
• สิ้นพระชนม์ (สมเด็จเจ้าฟ้า, พระองค์เจ้า, สมเด็จพระสังฆราช)
• สิ้นชีพิตักษัย, ถึงชีพิตักษัย (หม่อมเจ้า)
• ถึงแก่พิราลัย, ถึงพิราลัย (เจ้าประเทศราช, สมเด็จเจ้าพระยา)
• ถึงแก่มรณภาพ, มรณภาพ (พระ, เณร)
• ถึงแก่อสัญกรรม (องคมนตรี, ประธานองคมนตรี, รัฐมนตรี, นายกรัฐมนตรี, ประธานสภา, เจ้าพระยา, ผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นปฐมจุลจอมเกล้า, ประธานาธิบดีต่างประเทศ)
• ถึงแก่อนิจกรรม (พระยา, ผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นปถมาภรณ์มงกุฎไทย/ทุติยจุลจอมเกล้า)
• ถึงแก่กรรม, สิ้นชีวิต, เสียชีวิต, มรณะ (สุภาพ)

คำพูด

• พระราชดำรัส, พระราชกระแส (พระราชา)
• รับสั่ง (พระราชวงศ์)

พูด

• มีพระราชดำรัส, มีกระแสพระราชดำรัส (พระราชา, พระราชินี, พระยุพราช, พระบรมราชกุมาร, พระบรมราชกุมารี)
• รับสั่ง, มีพระดำรัส (พระราชวงศ์)
• ดำรัส, ตรัส (พระองค์เจ้า, หม่อมเจ้า)

( ข้อยกเว้น ตรัส, รับสั่ง สำหรับ พระราชา, พระราชินี, พระบรมราชกุมาร, พระบรมราชกุมารี ใช้ในกรณีเรื่องธรรมดา )

คำสอน

• พระบรมราโชวาท (พระราชา)
• พระโอวาท (เจ้านาย พระราชวงศ์)

สอน

• มีพระบรมราโชวาท (พระราชา)
• มีพระโอวาท (เจ้านาย พระราชวงศ์)

คำสั่ง

• พระบรมราชโองการ (พระราชา)
• พระราชเสาวนีย์, พระเสาวนีย์ (พระราชินี, พระราชชนนี)
• พระราชโองการ (พระราชาต่างประเทศ)
• พระราชดำรัสสั่ง (พระยุพราช, พระบรมราชกุมาร, พระบรมราชกุมารี, พระราชวงศ์)
• พระราชบัณฑูร (พระบรมราชกุมาร)
• พระราชบัญชา (พระบรมราชกุมารี)
• พระประศาสน์ (สมเด็จเจ้าพระยา)
• บัญชา (นายกรัฐมนตรี)

คำอธิบาย

• พระบรมราชาธิบาย (พระราชา)
• พระราชาธิบาย (พระราชินี, พระราชชนนี)

คำถาม

• พระราชปุจฉา

คำตัดสิน

• พระบรมราชวินิจฉัย (พระราชา)

คำทักทาย

• พระราชปฏิสันถาร (พระราชา, พระราชินี)
• พระปฏิสันถาร (พระราชวงศ์ชั้นสูง)
• พระดำรัสทักทาย (พระราชวงศ์)

ผลงานประพันธ์

• พระราชนิพนธ์ (พระราช, พระราชินี, พระยุพราช, พระบรมราชกุมาร, พระบรมราชกุมารี, พระราชชนก, พระราชชนนี) เช่น
  • พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงพระราชนิพนธ์ "ไชยเชษฐ์" "สังข์ทอง" "ไกรทอง" "มณีพิชัย" "คาวี"
  • พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ "ไกลบ้าน"
  • พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์ "เวณิสวานิช"
• พระนิพนธ์ (พระบรมวงศ์ชั้นสมเด็จเจ้าฟ้า - พระอนุวงศ์ชั้นพระองค์เจ้า) เช่น
  • สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงพระนิพนธ์ "ความทรงจำ"
  • สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอเจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนาฯ ทรงพระนิพนธ์ "จุฬาลงกรณราชสันตติวงศ์" "พระราชธิดาในรัชกาลที่ ๕" "เจ้านายเล็กๆ-ยุวกษัตริย์" "ไปรษณียบัตรเจ้าฟ้า"
• นิพนธ์ (หม่อมเจ้า) เช่น
  • หม่อมเจ้าอากาศดำเกิง รพีพัฒน์ ทรงนิพนธ์ "ละครแห่งชีวิต" "วิมานทลาย"

ทั่วไป

ดูเพิ่ม

• คำราชาศัพท์ (เชิงความหมายและที่มาของคำ)